Bu dönemde çocukların günlük beslenmesi, aşağıda belirtilen besin gruplarını dengeli bir şekilde kapsamalıdır.Besin grupları:Süt ve süt ürünleri (süt, yoğurt ve peynir): Bu besinler protein, A ve B vitaminleri,kalsiyum, çinko,iyot ve magnezyum içerir. İlk 12 ayda az yağlı sütlerin tüketilmesi önerilmez. Her gün yarım litre süt çocuklara verilmelidir. Süt her şekilde verilebilir. Sütün içerdiği kalsiyum çocukların gelişimi için çok önemlidir.
Süt içmeyen ancak peynir yiyen bir bebek kalsiyum ihtiyacını peynirden sağlamış olur.
Et, balık ve baklagiller (yumurta, kırmızı ve beyaz etler, mercimek, nohut): Bu besinler protein, A ve B vitaminleri, demir, çinko ve lif (bitkisel kaynaklılar) içerir.
Ekmek, diğer tahıllar ve patates (makama, pilav, diğer unlular da bu gruptandır): Bu besinler protein,B1,B6 vitaminleri, kalsiyum, demir ve lif içerir.
Sebze ve meyveler (meyve, meyve suyu, sebzeler, salatalar): Lif, A ve C vitamini, folik asit, potasyum ve demir içerir.
Bu yaşta yağ kısıtlaması ya da diyet ürünlerinin kullanılması önerilmez.
2 yaşına kadar anne sütü ile beslenmeye devam edilmesi önemlidir. İlk yaştan sonra da çocuklar, besinlerinin 1/3′ünü anne sütünden alabilirler. Ancak bu yaşta anne sütü ile beslenme çocuğun diğer besinleri almasını engellememelidir. Böyle bir sorun varsa anne sütü 2 yaşından önce kesilebilir. Anne sütünden kesme ani yapılmamalıdır. Önce gündüz öğünleri kaldırılmalı, ardından gece anne sütü ile beslenme sonlandırılmalıdır. Anne sütünden kesme çocuk hasta iken yapılmamalıdır. Ani memeden kesmenin zorunlu olduğu durumlarda annenin süt yapımını baskılayıcı ilaçlar alması önerilir.
Kalsiyum ihtiyacı: Günlük olarak bir dilim beyaz peynir ve 300-400 gr süt yoğurt tüketimi günlük gereksinimlerini karşılayacaktır. Çocuğunuzun sütü sevmesi sürekli süt içirmenizi gerektirmez, günde 1 lt kadar süt içen çocuklar vardır ve özellikle anemi ve dengesiz beslenmeye bağlı sağlık sorunları riski altındadırlar.
D vitamini: D vitaminin besinlerle yeteri kadar karşılanamaması özellikle kışın güneşten yararlanamama d vitamininin ek olarak verilmesini gerektirir.
Demir: Günlük demir ihtiyacı et grubu besinlerden karşılanır, emilimini arttırabilmek için ise mutlaka C vitamini içeren sebze veya meyvelerle birlikte verilmesi önerilir.
12 aylık bebek için beslenme şeması:
Kahvaltı:
Anne sütü veya inek sütü (150 ml) veya mama (150 ml)
1 kibrit kutusu kadar peynir veya 1 yumurta (günaşırı)
1 tatlı kaşığı reçel, bal ya da pekmez
1 -2 adet zeytin (çekirdeği çıkarılmış)
1 ince dilim ekmek
1-2 dilim mandalina ya da domates
Öğle:2-3 yemek kaşığı (1 kepçe) terbiyeli köfte + 1 dilim ekmek veya 3 silme yemek kaşığı kıymalı sebze püresi (kıymalı dolma içleri, terbiyeli ya da sebzeli köfteler, sebzeli tavuk veya balık, kuru bakliyat püreleri) + 3-4 silme yemek kaşığı patates püresi veya 2-3 yemek kaşığı (1 kepçe) kuru fasulye + 1-2 yemek kaşığı bulgur pilavı + 1 çay bardağı meyve suyu veya su
İkindi:1 kase yoğurt (150-200 ml) + Evde yapılmış bir dilim kek+1 küçük boy meyve veya püresi
Akşam:
2-3 yemek kaşığı (1 kepçe) tavuklu sebze yemeği, 1 dilim ekmek veya 1 kase yayla çorbası (nohutlu, havuçlu)
Şunlara dikkat ediniz:
Günde bir, iki kez sebze veriniz,Haftada 4 yumurta veriniz,Bir yaşından sonra çatal kaşık kullanma alıştırmaları yaptırınız,Çocuğunuzu sofraya oturtunuz ve ne kadar yediğini anlamak için ayrı tabakta yediriniz.Hergün et veya baklagil yediriniz.Şekerlemelere,çikolatalara alıştırmamaya özen gösteriniz.Bu yaşlarda ağız sağlığı için macunsuz diş fırçalamayı öğretiniz.Çay ve kahve vermeyiniz.Kolalı içeceklerden uzak tutunuz.
Tuz gerekli mi?
Vücudun sağlıklı olabilmesi için bir miktar tuza gereksinim vardır. Ancak bu gereksinim hayatın ilk yıllarında fazla değildir. Buna karşın, yaşamın ilk yıllarında edinilen tuz tadını daha sonra değiştirmek güçtür. Bu yaş grubunda tuz gereksinimi besinlerde doğal olarak bulunan sodyumdan karşılanabilir. Bu nedenle çocukların yemeklerine tuz ilave etmeye gerek olmadığı gibi, tuzluğun da masadan uzak tutulması gerekir. Böyle bir uygulama ile, ileri dönemde karşılaşılabilecek tuz bağlantılı hastalıklar(yüksek tansiyon v.b.) önlenmiş veya geciktirilmiş olur.
1-2 yaş arası çocuklarda sık görülen beslenme sorunları:
Çocukların ilk 2 yaşta gösterdikleri hızlı gelişim ve değişime, anne-babaların uyum sağlaması bazen güç olmaktadır. Doğumdan sonra anne memesini doyana kadar emen, sonra bol bol uyuyan, ayda 500g ya da daha fazla kilo alan bir bebek 1-2 yaş arasında beslenmeyi reddeden, sürekli hareket eden ve ayda yaklaşık 50g alan bir çocuk durumuna gelir. Çocuğun doğal gelişiminin bir parçası olan bu durum, anne-babaların endişelenmesine yol açabilir. Sonuçta çocuğun beslenmesi başta anne olmak üzere bütün aile bireylerini ilgilendiren bir sorun olur, çocuk için de bazen bir oyun, bazen de bir işkenceye dönüşür . Bu yaşlarda görülen sorunlardan en önemlileri iştahsızlık ve besini soluk borusuna kaçırmadır.
İştahsızlık
İştahsızlık, annelerin en sık şikayet ettikleri beslenme problemlerinin ilk sırasını alır.
İştahsızlık sorunu olan bir çocukta kilo almada da sorun varsa,çocuk doktorunuz iştahsızlık yapan hastalıklar grubunu araştırır. Çocuğun kilo alamaması veya kilo kaybetmesi iştahsızlığın altındaki hastalıkları araştırmayı zorunlu kılar. Eğer çocuğunuzun kilosu yeterli ise ve iştahsızlık var ise, bu durum organik hastalıktan ziyade psikososyal gelişme ile ilgilidir. Bu durumda doktorunuz sizden,çocuğunuzun 3 günlük beslenme listesi ile uyuma ve yemek yeme saatlerini belirten günlük programı konusunda bilgi ister. Beslenme sorunu olan çocuklarda genellikle uyku sorunu da birlikte görülür. İştahsız çocuklar genelde geç yatıp geç kalkan, belirli bir günlük düzeni olmayan çocuklardır.
Beslenme ve uyku sorunu çocukların %20-30′unda görülür. Uykunun düzene girmesi ile genellikle beslenme sorunu da çözülür. Doktorunuz çocuğun 3 günlük beslenme listesini, protein ve kalori içeriği açısından değerlendirir.
İştahsız çocukların yemek yemeleri için oyunlar uydurabilirsiniz. Ancak bu oyunlar uzun süreli ve aşırı olmamalıdır. Bazen çocuğunuz miktar olarak az yiyordur ama öğünlerdeki besinlerin enerji içeriği çok yüksektir. Bunu size doktorunuz açıklayabilir.Çocuğa doğru beslenme davranışı kazandırma açısından doktorunuz sizi bilgilendirir. Aile bireyleri arasında uyumun sağlanması için bazen psikolojik destek gerekir.
Besini soluk borusuna kaçırma
İlk 3 yaşta çocuklarda çiğneme ve yutma fonksiyonlarının gelişimi tamamlanmamıştır. Bu nedenle besinler yumuşak bir şekilde verilmelidir. Fındık, fıstık, kabak ve ayçiçeği gibi sert ve taneli besinler kolayca soluk borusuna kaçarak boğulmaya yol açabileceği için 3 yaşından önce verilmemelidir.
